SAYIN CUMHURBAŞKANIMIZ 2023 YILINDA ADAY OLABİLİR Mİ?
Peşinen ifade etmek ve hatırlatmak istediğimiz iki husus bulunmaktadır. Bunlardan ilki, amacımızın bir siyasi kriz çıkartmak değil; hakikatleri ortaya koymak olduğunun bilinmesi arzusudur. İkincisi ise, bu sorunun cevabının her türlü siyasi zeminden uzak ve tamamen hukuki temelde tartışılması zaruriyetinin bulunduğunun hatırlatılmasıdır. Peşin yargı ile hakkımızda söylenebilecek “Yeni Bir Kriz Çıkarılmaya Çalışılıyor!” eleştirilerinin muhatabı olmaktan bu şekilde kurtulmuş olacağımıza inanıyoruz. Zira siyasi kriz ortamı yaratmak ya da bu ortamdan beslenmek suretiyle oy devşirmeye çalışan bir siyasi anlayışa sahip olmadığımız tüm kamuoyunca bilinmektedir.
Genel açıklamalardan ve ön yargıların kırıldığına inandıktan sonra konunun özüne dönerek önce bu soruya “Evet” cevabını verenlerin hukuki görüşlerini irdeleyecek daha sonra kendi görüşlerimizi açıklamaya çalışacağız.
2023 yılında yapılacak seçimde Sayın Cumhurbaşkanımızın yeniden aday olabileceğine yönelik düşüncelerini açıklayanlar, 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliğine vurgu yapmaktadır. Bu düşünceyi ortaya koyanlar, Sayın Cumhurbaşkanımızın 2014 yılında ilk kez Cumhurbaşkanı seçildiğini ancak 2017 yılında bir Anayasa değişikliği yapılarak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildiğini, bu değişiklikten sonra Sayın Cumhurbaşkanımızın 2018 yılında yeni sisteme göre ilk kez Cumhurbaşkanı olduğunu, 2017 yılında yapılan değişiklikten önce ifa edilen görev sürelerinin artık dikkate alınamayacağını ve 2017 yılında yapılan değişiklikle beraber sürelerin yeniden işlemeye başladığını ifade etmektedir. Ancak bu açıklama ve gerekçeler, hukuki doyuruculuktan son derece uzaktır. Şöyle ki;
Her şeyden önce ifade etmek gerekir ki, 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile hükümet sisteminin değiştirilmiş olması Anayasa’nın tamamen değiştirildiği ve sürelerin baştan işlemeye başladığı anlamına gelmemektedir. Anayasa yine aynı Anayasa’dır. Değişen şey hükümet sistemi yahut modelidir. Sayın Cumhurbaşkanımızın, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi getiren 2017 değişikliğinden sonra bir kez seçilmiş olması önceki dönem görev yaptığı süreleri kendiliğinden ortadan kaldırmamaktadır. Zira 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanı’nın görev süresini ve kaç defa seçilebileceğini düzenleyen Anayasa’nın 101. maddesinin 2. fıkrasına dokunulmamıştır. Bu fıkraya göre, bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilecektir. O halde 2014 ve 2018 yılında iki defa Cumhurbaşkanı seçilen Sayın Cumhurbaşkanımızın 2023 yılında yeniden aday olabilmesi hukuken mümkün görünmemektedir. Denilebilir ki, Anayasa değişiklik taslağını düzenleyenler bilerek yahut bilmeyerek bu konuda bir geçici madde ihdas etmeyi unutmuştur. Sözgelimi bu konuda bir geçici madde ihdas edilerek “Bu değişiklikten önce görev yapılan Cumhurbaşkanlığı süreleri dikkate alınmaz.”, “Değişiklikten sonra süreler yeniden işlemeye başlar.” gibi bir düzenleme ile bu tartışmalara pekala son verilebilirdi. Bu unutkanlık, Anayasa’nın 101. maddesinin son derece yapay ve kısır bir şekilde yorumlanmasına yol açmamalıdır.
Sayın Cumhurbaşkanımızın 2023 yılında aday olabilmesi için tek bir yol vardır. O da Türkiye Büyük Millet Meclis’i tarafından alınacak bir erken seçim kararıdır. Nitekim Anayasa’nın 116. maddesinin 3. fıkrasına göre: “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.” Bu madde hükmüne göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının 3/5 çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bir başka ifade ile Meclis’in 600 milletvekili ile teşekkül ettiği düşünüldüğünde, seçimlerin yenilenmesi kararının 360 milletvekili ile alınması gerekmektedir. Oysa Cumhur İttifakı’nı oluşturan Ak Parti ve MHP’nin toplam sandalye sayısı 333’tür. Eş deyişle, Cumhur İttifakı’nın sandalye sayısı Meclis’in erken seçim kararı alabilmesi için yeterli değildir.
Elbette Anayasa’nın 116. maddesi doğrultusunda Cumhurbaşkanı da seçimleri yenileyebilir. Ne var ki, Cumhurbaşkanı tarafından seçimler yenilendiği takdirde halihazırda ikinci dönemini icra eden Sayın Cumhurbaşkanımızın bir daha aday olabilmesi mümkün görünmemektedir. Çünkü madde metni dikkatle incelendiğinde görüleceği üzere “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde, meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.” hükmü getirilmiştir. Bir başka ifade ile ikinci görev dönemini yaşayan Sayın Cumhurbaşkanımız, seçimleri yenileyerek bir defa daha aday olamayacaktır.
Son olarak, Anayasa değişikliği yapılmak suretiyle tüm bu sorunların giderilip giderilemeyeceği sorusu akla gelebilir. Anayasa’nın değiştirilmesindeki usul ve esaslar 175. maddede açıkça düzenlenmiştir. İlgili maddenin ilk fıkrasına göre: “Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.” Yani Anayasa değişikliği için de 360 milletvekilinin kabul oyu gerekmektedir. Oysa yukarıda da izah edildiği üzere Cumhur İttifakı’nın toplam sandalye sayısı 333 olduğundan bu yeter sayıya ulaşılamayacak ve bu konuda bir Anayasa değişikliği ile sorun giderilemeyecektir.
Hukukun üstünlüğünün gerçek anlamda hissedildiği bir Türkiye’de buluşmak dileğiyle…
Av. Abdulkadir Yılmaz
MERKEZ KARAR YÜRÜTME KURULU ÜYESİ